“Cərrahlıq” olmamaq üçün nə etməliyik?

Həqiqətən də, bu, çətin mövzudur. Elə mən arzu edərdim xəstəlik olmasın. Amma xəstəlik elə bir şeydir ki, bunun müəyyən risk faktorları var. Bəli, o risk faktorları o insanların həyatında xəstəlik yaradır. Bəzi şeylər var ki, bu insanın özündən ası deyil, əvvəl axır buna xəstələnmiş olur. 

Necə etmək lazımdır ki, mənim xəstəm olmasın?

“Necə edək ki, biz xəstələnməyək?”

Təəssüf ki, imkansız bir şeydir. Xəstələnəcək insanlar bir genetik zəncir olsun, bir dövran olsun ki, çoxalma dövranı, pozulduqda bu xəstəliklər əvvəl-axır baş verir. Bunun risk faktorlar var. Biz bu risk faktorlarından qorunmalıyıq, sağlam həyat yaşamalıyıq, radiasiya varsa uzaqlaşmalıyıq, stress varsa, uzaqlaşmalıyıq.

Amma burada xəstələrimizə və bizə qulaq asan insanlara veriləcək mesaj odur ki, vaxtında diaqnoz qoyulsun. Çünki heç birimiz, mən qarışıq bir xəstəlikdən sığortalanmamışıq. Yəni bu xəstəliyə tutula bilərik. Amma vaxtında aşkarlansa, nəticələrimiz daha yaxşı olur. 

Məsələn, koronavirusdan müəyyən olunub: maska taxmaq, izolyasiya olunmaq, dezenfeksiyadan daha çox istifadə eləmək. Bu xəstəlikdən qoruna bilirsən, amma 100 faizmi qorunursan? Xeyr. Yenə də tutulmaq riskin var.

Onkoloji xəstəliklərdə də risk faktorlarıı: zərərli qidalar, siqaret, alkoqol, konserva… Bunlar risk faktorlarıdır. Bunlardan qorunsan belə yenə bu xəstəliyə tutulma ehtimalın var.

Amma önəmli məsələ bu xəstəlik varsa, vaxtında aşkar olunmalıdır. Çünki Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı olsun, inkişaf etmiş ölkələrdə səhiyyə strukturları olsun, burada ana hədəf qorunmaq deyil, ana hədəf vaxtında aşkar etməkdir. Yəni skrininq olunmaqdır.

Ona görə də, bəli, arzu edərdim, heç kim xəstələnməsin. Amma təəssüf ki, 100 faizlik faktor yoxdur ki, ona əməl etsəm xəstələnməyəcəm.